CERN po raz pierwszy upublicznił dane z eksperymentów LHC

20 listopada 2014 CERN po raz pierwszy w historii uruchomił portal Open Data. Otwarty dostęp do danych z eksperymentów (prawdziwych zderzeń) prowadzonych przez naukowców w Wielkim Zderzaczu Hadronów LHC to ogromna szansa dla zapoznania się z nimi szerokiego grona, np. studentów.

„Uruchomienie w CERN-ie portalu Open Data to ważne wydarzenie dla naszej organizacji. Od dziś otwarcie dzielimy się z całym światem danymi, które zaliczają się do najcenniejszych rezultatów prac prowadzonych w eksperymentach LHC. Mamy nadzieję, że ich upublicznienie zainspirują badaczy na całym świecie, łącznie ze studentami i amatorami.” – powiedział Rolf Heuer, Naczelny Dyrektor CERN-u. 

Zasada otwartości jest wpisana w konwencję założycielską CERN-u. Zgodnie z nią publikacje opisujące eksperymenty zawsze były bezpłatnie dostępne do publicznego użytku. Od niedawna kolaboracje pracujące przy akceleratorze LHC postanowiły rozszerzyć tę zasadę także na zebrane dane eksperymen­talne. Nowa polityka ma być stosowana do wszystkich danych zbieranych w przyszłości. 

Pierwsza baza danych w formacie dostosowanym do analiz udostępniona publicznie w portalu CERN Open Data została zgromadzona w 2010 r. przez kolaborację CMS, w trakcie pierw­szego eksperymentu wykonanego na akceleratorze LHC. Udostępnio­no też otwarte programy do odczytu i analizowania tych danych wraz ze stosowną dokumentacją. Kolaboracja zobowiązała się upubliczniać swe dane nie później niż trzy lata po ich zebraniu, który to czas rezerwuje sobie na ich dogłębne zanalizowanie.

„To wszystko jest dla nas zupełnie nowe. Jesteśmy bardzo ciekawi jak udostępnione dane zostaną powtórnie użyte” oświadczyła Kati Lassila-Perini, koordynatorka kolaboracji CMS ds. zabezpieczania danych. „Przy­goto­wane przez nas narzędzia i przykłady charakteryzują się różnymi pozio­mami złożoności, od uprosz­czonej analizy aż po gotowe do użytku aplikacje online. Mamy nadzieję, że pobudzą one kreatywność zewnętrznych użytkowników.”

Równolegle portal CERN Open Data daje dostęp do zebranych przez kolaboracje ALICE, ATLAS, CMS i LHCb danych specjalnie przy­goto­wanych do celów edukacyjnych, takich jak międzynarodowe warsztaty z fizyki cząstek, z których co roku korzysta ponad 10 tysięcy licealistów. Tym zasobom towarzyszą narzędzia do wizualizacji.

„Strategia naszej kolaboracji dotycząca danych przewiduje m.in. ich zabez­pie­czanie i udostępnianie. Przekonaliśmy się, że studenci są zafascynowani możliwością własnoręcznego analizowania danych eksperymentalnych z LHC. Dlatego bardzo cieszy nas możliwość wykonania tego pierwszego kroku na drodze do udostępniania wybranych danych dla celów edukacyj­nych” powiedział Silvia Amerio, koordynator kolaboracji LHCb ds. zabez­pieczania danych.

„Opracowanie portalu Open Data to pierwszy kamień milowy naszej misji wspomagania naszych użytkowników w zabezpieczaniu i udostępnia­niu wyników ich badań. Ma on zagwarantować – obecnie i w przyszłości – dostęp do danych i możliwość skorzystania z narzędzi służących do ich opracowywania” powiedział Tim Smith z Działu Informatyki CERN-u.

Dane opublikowane na portalu Open Data zostały udostępnione w domenie publicznej na zasadach licencji Creative Commons CC0 (http://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/). Każda porcja danych i każdy program został opatrzony uni­ka­towym identyfikatorem DOI aby można się było do nich łatwo odwoływać w publikacjach naukowych. Programy są udostępniane na zasadach licencji open source. Portal CERN Open Data został zbudowany w oparciu o oprogramowanie Invenio Digital Library kategorii open source, które leży też u podstaw innych narzędzi i inicjatyw programu CERN Open Science.